คู่มือการปฏิบัติงาน : กระบวนการขับเคลื่อนนโยบายการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชน
บทนำ
จากสถานการณ์ปัญหาความเหลื่อมล้ำ การไร้ที่ดินทำกิน มีการบุกรุกที่ดินสงวนหวงห้ามของรัฐ ปัญหาสิทธิในที่ดินที่ประชาชนได้รับมีความแตกต่างกัน ปัญหาความขัดแย้งจากการใช้ประโยชน์ที่ดิน อย่างไม่มีประสิทธิภาพ การกระจุกตัวของการถือครองที่ดิน และการทิ้งร้างไม่ทำประโยชน์ ปัญหาต่างๆ มีความสัมพันธ์กันและเป็นปัญหาที่ส่งผลกระทบต่อความมั่นคงของประเทศ รัฐบาลจึงมีนโยบายเร่งรัดดำเนินงานการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชน โดยการแก้ไขปัญหาอย่างเป็นระบบโดยยึดแนวพระราชดำริที่ให้ประชาชน สามารถอยู่ร่วมกับป่าได้ ทั้งนี้ในการดำเนินการคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ (คทช.) ได้กำหนดนโยบาย การจัดที่ดินทำกินให้ชุมชน โดยไม่ให้กรรมสิทธิ์ แต่อนุญาตให้เข้าทำประโยชน์ในที่ดินของรัฐ เป็นกลุ่มหรือชุมชน ตามหลักเกณฑ์และเงื่อนไขที่ คทช.กำหนด ในรูปแบบสหกรณ์ หรือรูปแบบอื่นที่เหมาะสม เพื่อร่วมกัน บริหารจัดการที่ดิน รวมทั้งการส่งเสริมการประกอบอาชีพตามศักยภาพเพื่อแก้ไขปัญหาความเดือดร้อน ของประชาชน และเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการที่ดินและทรัพยากรดิน ให้เกิดประโยชน์สูงสุด สมดุล เป็นธรรม และยั่งยืน คู่มือปฎิบัติงานกระบวนการขับเคลื่อนนโยบายการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชน เพื่อให้เจ้าหน้าที่ ผู้รับผิดชอบและผู้ที่เกี่ยวข้องใช้เป็นกรอบและแนวทางในการปฏิบัติงานให้เกิดความชัดเจน และใช้เป็นแนวทางในการดำเนินงาน สร้างความเข้าใจในกระบวนการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชน เพื่อให้เกิดการขับเคลื่อนการดำเนินงาน ให้เกิดผลสัมฤทธิ์และเป็นรูปธรรมได้อย่างมีประสิทธิภาพ และสอดคล้องกับการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชน ตามนโยบายรัฐบาล ความรู้ที่ได้นำมารวบรวมไว้ในคู่มือปฏิบัติงานนี้ เป็นความรู้ที่ชัดแจ้ง (Explicit Knowledge) และเป็นความรู้ที่ฝังลึกในตัวบุคคลที่มีภูมิความรู้ (Tacit Knowledge) จึงเป็นการรวบรวมจากการถ่ายทอดประสบการณ์การปฏิบัติงานจริงของบุคลากรกองบริหารจัดการที่ดินที่มีความสามารถ ความรู้ และประสบการณ์ นับเป็น องค์ความรู้ที่ทรงคุณค่า และเป็นประโยชน์อย่างยิ่งแก่เจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องกับการปฏิบัติงานการจัดที่ดินทำกิน ให้ชุมชน รุ่นต่อๆ ไป จะได้นำไปศึกษาและเชื่อมโยงความรู้ให้แก่กัน อันจะช่วยให้คนในองค์กรสามารถเข้าถึงความรู้และพัฒนาตนเองให้เป็นผู้รู้ รวมทั้งปฏิบัติงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ สามารถนำไปสู่การปฏิบัติ ได้อย่างถูกต้องและขยายผลต่อยอดความรู้เป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาประเทศชาติต่อไป
วัตถุประสงค์ของการจัดทำคู่มือการปฏิบัติงานกระบวนการขับเคลื่อนนโยบายการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชน
- เพื่อให้บุคลากรที่ปฏิบัติงานด้านการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชนได้มีความรู้ ความเข้าใจในกระบวนการขับเคลื่อนนโยบายการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชน ซึ่งจะทำให้สามารถปฏิบัติงานได้อย่างเป็นระบบและมีประสิทธิภาพ
- เพื่อเป็นกรอบและแนวทางในการปฏิบัติงานให้กับบุคลากรที่เกี่ยวข้อง และเป็นการถ่ายทอดองค์ความรู้ ในการปฏิบัติงานให้สามารถปฏิบัติงานได้ตรงตามมาตรฐาน ข้อระเบียบ หลักเกณฑ์ที่กำหนด
- เพื่อให้บุคลากรที่มีความสนใจ สามารถนำคู่มือการปฏิบัติงาน กระบวนการขับเคลื่อนนโยบายการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชนนี้ ไปประยุกต์ใช้ในการปฏิบัติงาน ตามหน้าที่ที่รับผิดชอบของตนเองให้เกิดประโยชน์ต่อไป
คำจำกัดความ
- การบริหารจัดการ หมายความว่า การดูแลรักษา การสงวนหวงห้าม การอนุรักษ์ การฟื้นฟู การพัฒนา การกระจายการถือครองที่ดิน การใช้ประโยชน์ หรือการแก้ไขปัญหา รวมทั้งการอื่นใดที่จำเป็น เพื่อให้มีประสิทธิภาพและเกิดประโยชน์สูงสุด
- ที่ดิน หมายความว่า พื้นที่ดินทั่วไป และให้หมายความรวมถึง ภูเขา ห้วย หนอง คลอง บึง ลำน้ำ ทะเลสาบ เกาะ ทะเล และที่ชายฝั่งทะเลด้วย
- ทรัพยากรดิน หมายความว่า ดิน และหมายรวมถึง หิน กรวด ทราย แร่ธาตุ และอินทรีย์วัตถุต่าง ๆ ที่เจือปนอยู่ในเนื้อดิน
- นโยบาย หมายความว่า หลักการหรือกรอบความคิด แนวทาง กลวิธีการดำเนินงานเพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ของหน่วยงานนั้นๆ เป็นสิ่งที่แสดงถึงความตั้งใจของผู้บริหารในการปฏิบัติงาน และใช้เป็นกรอบแนวคิดในการพิจารณา ตัดสินใจ จัดทำแผน จัดทำโครงการ
- การจัดที่ดินทำกินให้ชุมชน หมายความว่า การจัดที่ดินทำกินให้ผู้ยากไร้ ภายใต้การดำเนินงานของ คทช. ให้เป็นไปตามกฎหมายและหลักเกณฑ์ที่หน่วยงานของรัฐ และ คทช. กำหนด
ความรับผิดชอบ
- ผู้อำนวยการกองบริหารจัดการที่ดิน
- ผู้อำนวยการกลุ่มงานนโยบายและแผนการบริหารจัดการที่ดินและทรัพยากรดิน
- นักวิชาการสิ่งแวดล้อม ระดับชำนาญการ ระดับปฏิบัติงาน
- พนักงานราชการ
- เจ้าหน้าที่วิเคราะห์นโยบายและแผน
ระเบียบปฏิบัติ (ขั้นตอนการปฏิบัติงาน)
ในกระบวนการขับเคลื่อนนโยบายการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชน ขั้นตอนเริ่มต้นคือ กระบวนการศึกษา รวบรวม วิเคราะห์ข้อมูลการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชนและข้อมูลที่เกี่ยวข้อง ซึ่งเป็นกระบวนการแรกในการเชื่อมโยงข้อมูลจากแหล่งข้อมูลต่างๆ เพื่อให้ได้มาซึ่งข้อมูลเบื้องต้น ข้อเท็จจริง สภาพปัญหาในการบริหารจัดการที่ดินที่จะนำมาใช้ในการประกอบการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชน ดำเนินงานโดยคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ (คทช.) ผ่านคณะอนุกรรมการ ๔ คณะ ได้แก่ คณะอนุกรรมการจัดหาที่ดิน คณะอนุกรรมการจัดที่ดิน คณะอนุกรรมการส่งเสริมและพัฒนาอาชีพ และคณะอนุกรรมการนโยบายที่ดินจังหวัด (คทช.จังหวัด) ซึ่งเป็นกลไกขับเคลื่อนนโยบายและแผนการบริหารจัดการที่ดินและทรัพยากรดิน เพื่อจัดที่ดินทำกินให้ผู้ยากไร้ที่ไม่มีที่ดินทำกินและที่อยู่อาศัย โดยการบูรณาการหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อดำเนินงาน นอกจากนี้ยังมีกระบวนการในเรื่องของการติดตาม การประเมินผล เพื่อให้ทราบถึงความก้าวหน้า ปัญหา อุปสรรค ของการดำเนินงานเพื่อให้การขับเคลื่อนนโยบาย แผน มาตรการฯ เป็นไปอย่างสัมฤทธิ์ผล ตลอดจนเพื่อเป็นข้อมูลย้อนกลับที่จะนำมาใช้ประกอบการพิจารณา ปรับปรุง ทบทวน นโยบาย แผนฯ ให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น
ขั้นตอนการปฏิบัติงาน
ไฟล์และสื่อประกอบ
ภาพ/ภาพเคลื่อนไหว/ไฟล์เสียง File : ในกระบวนการขับเคลื่อนนโยบายการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชน มีเอกสารอ้างอิงเพื่อให้การปฏิบัติงานสมบูรณ์ ได้แก่
- นโยบายรัฐบาล คำแถลงนโยบายของคณะรัฐมนตรี พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี แถลงต่อสภานิติบัญญัติแห่งชาติ วันศุกร์ที่ ๑๒ กันยายน ๒๕๕๗
- ระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรี ว่าด้วยคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๕๗
- คำสั่งคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ ที่ ๑/๒๕๕๗ เรื่อง แต่งตั้งคณะอนุกรรมการ
- คำสั่งคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ ที่ ๑/๒๕๕๘ เรื่อง แต่งตั้งคณะอนุกรรมการนโยบายที่ดินจังหวัด (คทช.จังหวัด)
- ร่าง นโยบายและแผนการบริหารจัดการที่ดินและทรัพยากรดินของประเทศ พ.ศ. ๒๕๖๐ – ๒๕๗๙
- เทคนิคที่ใช้ในการปฏิบัติงานที่เกี่ยวข้อง
- วงจรการบริหารงานคุณภาพ (PDCA)
- รูปแบบการประเมินผลCIPP Model
- การบริหารจัดการองค์กร
- กลยุทธ์ในการบริหารงาน (Balanced Scorecard)
- การสนทนากลุ่ม (Focus group discussion FGD)
- การระดมสมอง (Brainstorming)
- การติดตามโครงการ (Project Performance Monitoring)
- การประเมินผลโครงการ (Project Performance Evaluation)