การบริหารจัดการที่ดินและทรัพยากรดินของประเทศ และ
ร่างแผนการบริหารจัดการที่ดินและทรัพยากรดินของประเทศ (พ.ศ. 2560 – 2564)
คู่มือการปฏิบัติงาน
การจัดทำแผนปฏิบัติการด้านการบริหารจัดการที่ดินและทรัพยากรดิน
บทนำ
จากสถานการณ์ปัญหาของระบบบริหารจัดการที่ดินของประเทศไทย ที่มีหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการบริหารจัดการที่ดินและทรัพยากรดินกระจายอยู่ในส่วนราชการต่าง ๆ จำนวนมาก ทำให้ขาดความเป็นเอกภาพ เครื่องมือที่มีอยู่มีข้อจำกัดต่อการบริหารจัดการที่ดินให้เกิดประสิทธิภาพและสร้างความเป็นธรรมในสังคม เนื่องจากมีผู้ไร้ที่ดินทำกินจำนวนมาก มีการบุกรุกที่ดินของรัฐ ปัญหาสิทธิในที่ดินที่ประชาชนได้รับมีความแตกต่างกัน การกระจุกตัวของการถือของที่ดิน ปัญหาการใช้ประโยชน์ที่ดินที่ไม่คุ้มค่าและเกิดประโยชน์สูงสุด ตลอดจนทิ้งร้างไม่ทำประโยชน์ ปัญหาต่าง ๆ ดังกล่าวมีความสัมพันธ์กันและเป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาประเทศ
ปัจจุบัน พระราชบัญญัติคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ พ.ศ. 2562 กำหนดหน้าที่และอำนาจของคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ (คทช.) ในการกำหนดนโยบายและแผนการบริหารจัดการที่ดินและทรัพยากรดินของประเทศ กำหนดเป้าหมาย นโยบาย และทิศทางในการพัฒนาการใช้ที่ดินของประเทศให้เกิดประโยชน์สูงสุด โดยคำนึงถึงความสอดคล้องกับยุทธศาสตร์ชาติ นโยบายการบริหารประเทศ แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ นโยบายและแผนการส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ ตลอดจนแผนอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องด้านการบริหารจัดการที่ดินและทรัพยากรดิน สิทธิในทรัพย์สินของประชาชน การบริหารกิจการบ้านเมืองที่ดี การรับรู้ข้อมูลข่าวสาร การมีส่วนร่วมของประชาชน ชุมชน และสังคม
ดังนั้น เพื่อให้นโยบายและแผนการบริหารจัดการที่ดินและทรัพยากรดินของประเทศสามารถขับเคลื่อนไปสู่การปฏิบัติได้อย่างเป็นรูปธรรม จึงมีความจำเป็นที่จะต้องมีแนวทางในการแปลงนโยบายการใช้ประโยชน์ที่ดินและทรัพยากรดินไปสู่การปฏิบัติที่ชัดเจน เพื่อให้เจ้าหน้าที่ผู้รับผิดชอบและภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง สามารถใช้เป็นแนวทางและขั้นตอนในการปฏิบัติงานที่ชัดเจน เพื่อให้เกิดผลสัมฤทธิ์อย่างเป็นรูปธรรมต่อไป
วัตถุประสงค์
กำหนดแนวทางและขั้นตอนในการแปลงนโยบายก้านการบริหารจัดการที่ดินและทรัพยากรดินไปสู่การปฏิบัติ
ขั้นตอนการปฏิบัติงาน
1. ขั้นตอนการศึกษาทบทวนทางวิชาการ
1.1 เหตุผลในการปฏิบัติ
การจัดทำแผนปฏิบัติการด้านการบริหารจัดการที่ดินฯ ให้ความสำคัญกับข้อมูลทางวิชาการสถานการณ์ด้านที่ดินและทรัพยากรดินของประเทศ ภารกิจของหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
1.2 เทคนิคในการปฏิบัติ
กำหนดประเด็นในการทบทวน ได้แก่
– สถานการณ์และปัญหาด้านที่ดินและทรัพยากรดิน
– ทิศทางในการพัฒนาประเทศ
– ความเชื่อมโยงของแผนระดับชาติและแผนในระดับต่าง ๆ
– กฎหมาย มติ ครม. ระเบียบ และคณะกรรมการที่เกี่ยวข้อง
– โครงสร้างและภารกิจปัจจุบันของหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
1.3 อุปกรณ์ เครื่องมือ องค์ความรู้
– ยุทธศาสตร์ชาติ
– แผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ
– แผนการปฏิรูปประเทศ
– แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ
– แผนบริหารราชการแผ่นดิน
– นโยบายรัฐบาล
– นโยบายหรือยุทธศาสตร์อื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง
– หน้าที่และอำนาจของหน่วยงาน
แหล่งข้อมูล
– เอกสารราชการ
– ข่าวสาร
– ผู้ทรงคุณวุฒิ/ผู้เชี่ยวชาญ
1.4 ระยะเวลาในการปฏิบัติงาน
30 วัน
1.5 วิธีการติดตามผลภายหลัง
การตรวจสอบความถูกต้องครบถ้วนของข้อมูล
2. งานกระบวนการวิเคราะห์
2.1 เหตุผลในการปฏิบัติ
เพื่อนำข้อมูลทางวิชาการมาวิเคราะห์สถานการณ์และปัญหาด้านที่ดินและทรัพยากรดิน และสรุปสถานการณ์ปัญหาและการบริหารจัดการที่ดินและทรัพยากรดินที่ผ่านมา และทิศทางในอนาคต
2.2 เทคนิคในการปฏิบัติ
– กำหนดประเด็นในการวิเคราะห์
– จัดทำข้อมูลประกอบการพิจารณา
– การจัดประชุมเชิงปฏิบัติการร่วมกับผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
2.3 อุปกรณ์ เครื่องมือ องค์ความรู้
– เครื่องมือแบบสอบถาม
– ระบบฐานข้อมูล
– SWOT Analysis
– TOWs Matrix
– GAP Analysis
– Balance Scorecard
– Strategic Map
– เทคนิคการวิเคราะห์เชิงพื้นที่
2.4 ระยะเวลาในการปฏิบัติงาน
30 วัน
3. งานกระบวนการมีส่วนร่วมในการระดมความคิดเห็นและข้อเสนอแนะ
3.1 เหตุผลในการปฏิบัติ
เพื่อรับฟังประเด็นปัญหาสถานการณ์ที่ดินและทรัพยากรดิน และแนวทางในการบริหารจัดการ และแก้ไขปัญหา
3.2 เทคนิคในการปฏิบัติ
การจัดประชุมเชิงปฏิบัติการสำหรับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้มีส่วนร่วมให้ความเห็นในขั้นตอนของการจัดทำแผนปฏิบัติการฯ
3.3 อุปกรณ์ เครื่องมือ องค์ความรู้
– Stakeholder Analysis เช่น การแบ่งผู้มีส่วนได้ส่วนเสียตามกลุ่มภารกิจ
– การประสานงานและการเตรียมการประชุม
– การประชุมสัมมนา
– การประชุมกลุ่มย่อย (Focus Group)
– การวิเคราะห์และสรุปผลการประชุม
3.4 ระยะเวลาในการปฏิบัติงาน
45 วัน
3.5 วิธีการติดตามผลภายหลัง
ข้อคิดเห็นที่ได้จากผู้เข้าร่วมประชุมเชิงปฏิบัติการฯ
4. งานการจัดทำร่างแผนปฏิบัติการด้านการบริหารจัดการที่ดินและทรัพยากรดิน
4.1 เหตุผลในการปฏิบัติ
เพื่อยกร่างแผนปฏิบัติการด้านการบริหารจัดการที่ดินและทรัพยากรดินของประเทศตามกรอบระยะเวลาที่เหมาะสมและสอดคล้องกับแผนระดับชาติ
4.2 เทคนิคในการปฏิบัติ
กำหนดองค์ประกอบสำคัญของแผนการปฏิบัติการฯ
– กรอบระยะเวลา
– วิสัยทัศน์/พันธกิจ
– ประเด็นยุทธศาสตร์
– เป้าประสงค์/ตัวชี้วัด/ค่าเป้าหมาย/กลยุทธ์/แนวทาง/โครงการ/กิจกรรม/งบประมาณ/ผู้รับผิดชอบ
– การจัดลำดับความสำคัญของแผนงาน/โครงการ
– การติดตามประเมินผล
4.3 อุปกรณ์ เครื่องมือ องค์ความรู้
– นิยามที่สำคัญ
– กรอบและหลักการในการบริหารจัดการ
– การประชุมกลุ่มย่อย (Focus Group)
– การจัดทำแผนงาน/โครงการเชิงบูรณาการ
– การจัดทำงบประมาณ
4.4 ระยะเวลาในการปฏิบัติงาน
60 วัน
4.5 วิธีการติดตามผลภายหลัง
– ความสอดคล้องของแผนกับสถานการณ์ประเด็นสำคัญด้านที่ดินและทรัพยากรดิน
– ร่างแผนปฏิบัติการด้านการบริหารจัดการที่ดินและทรัพยากรดิน
5. การเสนอแผน
5.1 เหตุผลในการปฏิบัติ
เพื่อนำร่างแผนปฏิบัติการฯ เสนอต่อผู้บริหาร คณะกรรมการ/คณะรัฐมนตรี ตามแนวทางที่กำหน
5.2 ระยะเวลาในการปฏิบัติงาน
1 – 3 เดือน
5.3 วิธีการติดตามผลภายหลัง
– แผนปฏิบัติการได้รับความเห็นชอบ และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องนำไปดำเนินการ